Zmiany w VAT od 01.07.2015 r. w wyjaśnieniach MF

W ostatnich dniach Ministerstwo Finansów opublikowało dwie broszury interpretacyjne omawiając niektóre praktyczne aspekty stosowania nowego prawa w odniesieniu do rozliczeń VAT przy zastosowaniu mechanizmu odwrotnego obciążenia: 

1/ "Zmiany wprowadzane w zakresie podatku od towarów i usług od 1 lipca 2015 r." 

2/ "Zmiany w zakresie mechanizmu odwróconego obciążenia VAT obowiązujące od 1 lipca 2015 r."

Pierwsza stanowi skrótowe przybliżenie całokształtu zmian obowiązujacych od 01.07.2015 r. (w tym dotyczących instytucji kaucji gwarancyjnej, odpowiedzialności solidarnej, ulgi na złe długi, informacji podsumowujących), a druga - omówieniem zmian w zakresie mechanizmu odwróconego obciążenia, w tym obrotu "elektroniką" w aspekcie praktycznym. 

Niektóre z możliwych skutków tych zmian omawialiśmy w naszych trzech artykułach poświęconych:

• zakresowi znaczenia pojęcia jednolitej gospodarczo transakcji 
• szeroko pojętej odpowiedzialności stron transakcji objętych mechanizmem odrotnego obciążenia: tu i tu

?W zakresie rozumienia pojęcia jednolitej gospodarczo transakcji spostrzeżenia MF zasadniczo pokrywają się z naszą opinią tj.:

• MF także uważa, że podstawową zasadą jest zrównanie jednolitej gospodarczo transakcji z jedną umową (chociażby obejmowała więcej niż jedną dostawę, zamówienie lub fakturę). Odstępstwem od tej reguły (wyjątek zawężający) może być wyłącznie sytuacja, w której zawarto więcej niż jedną umowę, ale okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana odbiegają od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie towarami, do których odnosi się limit transakcyjny. W tej sytuacji - i tylko w tej - za jednolitą gospodarczo transakcję należy uważać tych właśnie kilka umów,
• w ujęciu MF zasady dotyczące jednolitej gospodarczo transakcji stosuje się również do umów o współpracę, tzw. umów ramowych itp. (...) w ramach których dochodzi do wielu dostaw (które mogą być realizowane na podstawie wielu zamówień), jeśli z zawartej umowy wynika, że kontrahenci planują w określonym horyzoncie czasowym dokonanie dostaw sprzętu elektronicznego o łącznej wartości przekraczającej kwotę 20 000 zł (wynika to bezpośrednio z zawartej umowy lub z całokształtu okoliczności jej zawarcia, co jest bezsporne dla obu stron), a w naszym ujęciu, zaprezentowanym w artykule poświęconym jednolitej gospodarczo transakcji, kwota wynagrodzenia powinna być określona "z góry, w treści samej umowy lub w treści dokumentów jej towarzyszących albo być możliwa do wyliczenia na ich podstawie w sposób bezsporny dla obu stron".

?Jak to jednak zwykle bywa, zgodność co do zasady nie oznacza zgodności w szczegółach czy w przełożeniu na praktykę.

W mojej ocenie, o ile bezdyskusyjne jest np. uzanie za jednolitą gospodarczo transkację dokonywanych częstotliwie i w krótkich odstępach czasowych nabyć "elektroniki" na kwoty niewiele niższe niż limit 20.000 (wskazuje to na sztuczne dzielenie transkacji w celu jej opodatkowania na zasadach ogólnych), o tyle dyskusyjne jest całkowite pominięcie innych okoliczności: np. jak długo dany kontrahent działa na rynku, czy jest nowym nabywcą, czy/w jakim stopniu naciska np. na konkretny schemat realizacji dostawy, czy - i na ile - analizowana transakcja odbiega od innych, typowych w realiach gospodarczych danego dostawcy etc.
W związku z tym, o ile całkowicie zrozumiały (oczywisty) jest przykład 3.V broszury, o tyle porównanie sytuacji z przykładu 4.II i 4.III już budzi wątpliwości. Właściwie dlaczego okoliczność zamiaru zawarcia przez nabywcę trzeciej umowy w przykładzie 4.II ma być podejrzana, a w przykładzie 4.III, w którym całość zakupów dokonana jest w czasie krótszym i na wyższą łącznie kwotę - już nie? Wyłącznie dlatego, że "domawiana" partia towaru jest na śmiesznie niską kwotę? 

W zakresie weryfikacji statusu nabywcy towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia  - w ocenie MF - ochrona sprzedawcy nie obejmuje sytuacji, gdy sprzedawca ten współuczestniczy w oszustwie podatkowym i uznało, że: czynności podjęte przez sprzedawcę powinny obejmować co najmniej:

• sprawdzenie statusu podatkowego nabywcy ? np. sprawdzenie w bazie podatników VAT czynnych on-line lub potwierdzenie tego statusu przez naczelnika urzędu skarbowego (art. 96 ust. 13 ustawy o VAT) ,
• sprawdzenie, czy osoba fizyczna składająca zamówienie w imieniu podatnika jest do tego upoważniona ? w tym zakresie przydatna może być analiza Krajowego Rejestru Sądowego bądź też przedstawionych przez tę osobę stosownych dokumentów,
• przyjęcie należności za realizowaną transakcję przy użyciu instrumentu płatniczego umożliwiającego identyfikację osoby uiszczającej tę należność

Przypominamy, że wcześniej podobnie do weryfikacji umocowania osoby składającej zamówienie (z tym, że ogólnie w odniesieniu do całości obrotu towarami "wrażliwymi") podeszło Ministerstwo w odpowiedzi na interpelację poselską, którą przedstawialiśmy tu 

Z kolei rozwiązania dotyczące sposobu dokonywania korekt dostaw rozliczonych na zasadach ogólnych zamiast z zastosowaniem odwrotnego obciążenia, zwłaszcza w kontekście korekty podatku naliczonego, zdecydowanie skłaniają do... refleksji: jeśli MF dokonuje wykładni przepisów innej niż gramatyczna, wypadałoby chociaż szkicowo zaznaczyć ten fakt. 

Natomiast - w mojej ocenie - pewnym wsparciem interpretacyjnym dla podatników dokonujących obrotu elektroniką może być broszura w części omawiającej skutki podatkowe dostawy towarów stanowiących zestaw, w skład którego wchodzą zarówno towary objęte odwróconym obciążeniem, jak i inne np. sprzęt elektroniczny z gadżetami reklamowymi, notebook czy telefon komórkowy z akcesoriami etc (MF odwołuje się w tym zakresie do metodyki grupowań PKWiU i świadczeń kompleksowych). 

W równej mierze zachęcamy do lektury obu broszur, jak i do niestosowania ich w bezrefleksyjny/bezpośredni sposób we własnej praktyce gospodarczej :)

autor: Małgorzata Tyska